derslerimdahakolay - 8. sınıf fen ve teknoloji

mitoz bölünme

A)CANLINI N ÖZELLİĞİNİ BELİRLEYEN KROMZOM:

Genlerin birleşmesiyle oluşan ve her hücrede belli sayıda bulunan büyük yapılı kalıtım yapısına kromozom denir.Kromozomlar üzerinde yüzlerce veya binlerce gen bulunabilir.Anne veya babadaki biyolojik özellikler kromozomlar ile

sonraki nesillere aktarılır.Bazı canlı örneklerinde kromozom sayısı:

   insan:46 soğan:16 eğrelti otu:510 köpek:78
güvercin:16 deniz yıldızı:94   at:64

   keçi:60 kurt bağrı bitkisi: 46

-Bir canlıdaki kromozom sayısının o canlının gelişmişlik düzeyi ile ilgili bir
alaka yoktur.

-Kromozomlar 2 kromotitden meydana gelir.

1)Diploit hücreler (vücut hücreleri)

   Canlının doku ve organlarından oluşan hücrelerdir.Zigotun
hücre bölünmesiyle çoğalması sonucu oluşur.Canlıların
vücudunun oluşması ve türe özgü şekil kazanmasını
sağlarlar.Bu hücrelerde kromozomlar anne ve babadan gelen
çiftler halinde bulunur.Vücut hücreleri ''2n'' (iki takım kromozom)
kromozomludur.

2)Haploit hücreler (üreme hücreleri)

    Üreme hücrelerine gamet denir.Üreme hücreleri mayoz hücre
bölünmesiyle oluşur.Üreme hücrelerindeki kromozomlar tek
takım olarak bulunur.Kromozom sayısı ''n'' dir.

ÖRNEK SORU:

          KROMOZOMLARIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİYLE İLGİLİ;

1)Kromozomlar türün genetik bilgisini taşır.
2)Doku ve organların hücrelerinde 2n sayıda kromozom vardır.
3)Her canlı kromozomlarını kendisi üretir.

şeklindeki ifadelerden hangisi doğrudur?

a)yanlız 1                 b)1 ve 2               c)1 ve 3            d)1,2,3

ÇÖZÜM:

Hücredeki yönetim ve kaltımdan çekirdek sorumludur.Çekirdekte bulunan
kalıtsal yapılar kromozomlardır.Kromozomlarda türe özgü sayıda gen
vardır.Genlerde türün özellikleri şifrelenmiştir.Her canlı kromozomlarını
üremeyle ebeveynlerinden alır.
Doku ve organ hücreleri vücut hücreleridir.Vücut hücrelerinde türe özgü
olan 2n sayıda kromozom vardır.İnsanda 2n=46'dır.
cevap:B

B)HÜCRE BÖLÜNMELERİ

   Bir hücreden yeni bir hücre oluşmasına hücre bölünmesi denir.Olgun
hücreler bölünebilir.Canlıların büyümesi ve çoğalması şarttır.

Mitoz bölünme:

   Bir hücreden birbirinin aynı iki hücre oluşmasıdır.Oluşan hücrelerde
kromozom farklılığı olmaz.Hücrenin genetik bilgisi korunur.mitoz en sık
gerçekleşen bölünmedir.Sinir hücreleri kendini yenleyemediğinden dolayı
sinir hücrelerinde görülmez.

ÖZELLİKLER:

-Bütün canlılarda görülür.

-Bitkilerde sitoplazma bölünmesinde ara lamel oluşur.

   -İnterfaz(hazırlık evresi), profaz, metefaz, anafaz,telefaz evrelerinden
oluşur.

-Tek hücrelerde çoğalmayı, çok hücrelilerde ise büyümeyi sağlar.

-Tek hücrelilerde sitoplazmadaki DNA'dan çok hücrelilerde ise
çekirdekten bölünür.

   -Hücre belirli büyüklüğe gelince iğ iplikleri ortaya çıkar.Sonra kromotidler
hücrenin ortasında dizilir.kromotidler karşılıklı kutuplara çekilerek
birbirinden ayrılır.Çekirdek zarı tekrar oluşur.Sitoplazma bölünerek hücre
bölünmesi gerçekleşir.

NEDEN HÜCRE BÖLÜNÜR

-Çekirdeğin hücreyi yönetememesinden.

-Çekirdek zarının gerekli alış-verişi yapamaması.


                    SORULAR

Hücre bölünmeleri
1.Normal mitoz bölünmede görülen aşağıdaki olaylardan hangisi veya hangileri mitoz geçiren her hücrede görülmez?
I-Sentroillerin hareketi II-Sitokinez III-Hücre plağı oluşumu IV-Çekirdek zarının erimesi V-İğ iplerinin oluşumu

I-II-III
I-III
I-III-IV
IV-V
III-IV

2. Mitoz bölünme ilgili ifadlerden hangisi yanlıştır?

Bir hücrelilerde üremeyi sağ1ar
Çok hücrelilerde büyüme ve onarım sağlar
Kalıtsal bilgiyi hücreden hücreye taşır
Yalnız diploit kromozomlu hücrelerde görülür
Kromozom sayısı değişmez

3. Hücre bölünmesi ile ilgili aşağıdaki olaylardan hangisi veya hangileri sadece mayoz bölünmede görülür? I- DNA eşlenmesi II-Santrozomların eşlenmesi III- Nucleus zarının erimesi IV-Homologların ayrılması V-Tetradların görülmesi

I
I-II-III
I-III-V
II-IV-V
IV-V

4. Mayoz bölünmede homolog kromozomlar hangi aşamada birbirlerinden ayrılır?

Metafaz-I
Anafaz-I
Telofaz-I
Metafaz-II
Anafaz-II

5. n=4 Olan hücrenin profaz-I deki Tetrad sayısı nedir?

1
2
4
8
16

6. Hangisi hücreleri bölünmeye yönlendiren faktörlerden değildir?

Sitoplazma- nucleus oransızlığı
Sitoplazma- hücre zarı oransızlığı
Sitoplazmik faktörler
Organel sayısındaki artış
Bazı hormonlar

7. Aşağıdakilerden hangisi mayoz bölünme ile sağlanır?

Tek hücrelilerde üreme
Çok hücrelilerde büyüme
Erkek arıda gamet oluşumu
Çiçeksiz bitkilerde spor oluşumu
Çiçeksiz bitkilerde gamet oluşumu

8. Aşağıda interfazla ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

G1 evresinde bölünmede rol alacak enzim ve proteinler sentezlenir
S evresinde DNA eşleşmesi gerçekleşir
S evresi sonunda sentrozom eşlenme emri verilir
G2 evresinde bölünme ile ilgili enzimler sentezlenir
G2 evresinde hücrede DNA miktarı normalin iki katıdır

9.Mayoz bölünmede hangi olay bir kere gerçekleşir?

Sitokinez
DNA eşlenmesi
Karyokinez
Sentrozom eşlenmesi
İğ ipleri oluşumu

10. Aşağıda hücre bölünmesi sırasında gerçekleşen bazı olaylar verilmiştir.Bunlar kendi arasında sıralandığında 3.sırada gerçekleşmesi gereken hangisidir?

Sentroillerin kutuplara çekilmesi
Kromatitlerin ayrılması
Sitoplazmanın bölünmesi
DNA eşlenmesi
İğ ipliklerinin sentromerlere bağlanması

Cevaplar
1. I-III
2. Yalnız diploit kromozomlu hücreler görülür
3. IV-V
4. Anafaz-I
5. 4
6. Organel sayısındaki artış
7. Çiçeksiz bitkilerde spor oluşumu
8. G1 evresinde bölünmede rol alacak enzim ve proteinler sentezlenir
9. DNA eşlenmesi
10. İğ ipliklerinin sentromerlere bağlanması

Mayoz Bölünme (Konu Anlatımı)

Dişi eşey hücresi (yumurta) ile erkek eşey hücresinin (sperm) birleşmesiyle oluşan zigottan yeni bir canlının meydana gelmesi olayı eşeyli üreme olarak adlandırılır. Eşeyli üremede dişi ve erkek bireyin genetik özellikleri yavrulara aktarılır. Kalıtsal özelliklerin yavrulara aktarılabilmesi için canlılarda mitozdan farklı bir hücre bölünmesi gerçekleşir. Mayoz olarak adlandırılan bu bölünme sonucunda üreme hücreleri oluşur.
Mayoz, 1. mayoz ve 2. mayoz olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. Her iki aşamada aşağıdaki semada görüldüğü gibi birbirini takip eden evrelerden oluşmaktadır.

1. mayozda kromozomlar kısalıp kalınlaşmaya baslar. Biri anneden diğeri babadan gelen ayni büyüklük, sekil ve kalıtsal özelliklere sahip olan kromozom çiftine homolog kromozom adi verilir. Hayvan hücresinde mayozun şematik gösterimi ile ilgili aşağıdaki semayı takip ederek üreme hücrelerinin mayoz sonucu nasıl oluştuğunu inceleyelim.

Mayoz, bitki ve hayvanlarda üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar. Oluşan üreme hücreleri n sayıda kromozom içerdiği için, döllenme sonucu oluşan zigot 2n kromozoma sahiptir. Bu şekilde, canlılarda nesiller boyunca kromozom sayısının sabit kalması sağlanır. Ayrıca mayoz sırasında gerçeklesen parça değişiminden dolayı oluşan hücreler ana hücreden farklı genetik yapılara sahip olur. Genetik yapıdaki bu farklılık canlıların birebirinden farklı özellikler göstermesine neden olarak tür içinde çeşitliliği sağlar. Çeşitlilik, ayni türün bireylerinin kalıtsal yapısının farklı olmasıdır.
Mitoz ve mayozu birbirinden ayıran özellikler nelerdir? Bu özellikleri aşağıdaki tabloyu inceleyerek görelim.

kısa zamanda yenilenecektir.